İşe İade Davası Açma Şartları ve Kimler Açabilir?

İşe iade davası işten çıkarılan işçilerin en çok merak ettiği ve sıkça sorduğu sorulardan biridir. “İşe iade davasını kimler açabilir?”, “İşe iade davası için gerekli şartlar nelerdir?”, “Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar bu davayı açabilir mi?”, “İşe iade davası açmak için kaç yıl çalışmış olmak gerekir?” gibi sorular özellikle haksız yere işten çıkarıldığını düşünen çalışanların gündemindedir. İş Kanunu’nun 20. maddesinde düzenlenen bu dava, işçilerin iş güvencesi kapsamındaki haklarını korumayı amaçlar. Ancak her çalışanın bu davayı açma hakkı yoktur; kanun belli koşulların varlığını aramaktadır.

Birçok işçi, işten çıkarıldıktan sonra doğrudan dava açma yoluna gitse de, davanın kabul edilip edilmeyeceği bu şartların sağlanıp sağlanmadığına bağlıdır. İşte bu nedenle işe iade davası açma koşulları, kimin bu davayı açabileceği ve hangi durumlarda dava açma hakkı doğmadığı konuları hem çalışanlar hem de işverenler için önem taşır.

İşten Çıkarma İşveren Tarafından Yapılmış Olmalıdır

İşe iade davası açılabilmesi için öncelikle iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmiş olması gerekir. İşçinin kendi isteğiyle işten ayrılması ya da istifa etmesi durumunda bu dava açılamaz. Ancak uygulamada sıkça karşılaşılan bir durum vardır: İşveren, işçiye baskı yaparak istifa dilekçesi imzalatabilir. Bu tür durumlarda işçi, istifasının iradesine aykırı olduğunu ispat ederse yine de işe iade davası açabilir.

Sıkça sorulan sorular arasında şu vardır: “İstifa dilekçesi imzaladım ama aslında işten çıkarıldım, dava açabilir miyim?” Evet, işçi bu baskıyı ve zorlamayı ispat edebildiği takdirde işe iade hakkını kullanabilir. Bu nedenle işten çıkarılma sürecinde atılan her adımın, yazılı belgelerin ve tanıkların önemi büyüktür.

Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Şartı

İşe iade davası açabilmek için çalışma ilişkisinin belirsiz süreli iş sözleşmesine dayanması gerekir. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler, sözleşme süresi sona erdiğinde zaten doğal olarak işten ayrılmış sayıldıkları için işe iade davası açma hakkına sahip değildir.

Sık sorulan sorulardan biri şudur: “Belirli süreli sözleşme ile çalışıyorum, işten çıkarıldım. İşe iade davası açabilir miyim?” Cevap çoğu durumda hayır olacaktır. Ancak sözleşmenin şeklen belirli süreli yapılmış olmasına rağmen gerçekte belirsiz süreli bir çalışma ilişkisi varsa, yani iş sözleşmesi sürekli yenileniyor veya süre koşulları hukuka aykırı belirlenmişse, mahkemeler bunu belirsiz süreli sözleşme olarak kabul edebilir. Bu durumda işçi işe iade hakkını kullanabilir.

İş Kanunu Kapsamında Çalışıyor Olmak

İşe iade davası açabilmek için çalışılan işin mutlaka İş Kanunu kapsamında olması gerekir. Denizciler, tarım ve orman işlerinde çalışanlar, çıraklar ve sporcular İş Kanunu’na tabi olmadıkları için bu davayı açamaz. Buna karşılık, Basın İş Kanunu kapsamındaki gazeteciler işe iade hakkından yararlanabilir.

Sıkça sorulan sorular arasında şu öne çıkar: “Hangi çalışanlar işe iade davası açabilir?” Eğer yapılan iş İş Kanunu kapsamına giriyorsa ve diğer koşullar sağlanıyorsa, işçi bu hakkı kullanabilir. Ancak Türk Borçlar Kanunu kapsamında çalışanlar veya özel kanunlarla düzenlenmiş alanlarda çalışanlar için işe iade davası mümkün değildir.

İşyerinde En Az 30 İşçi Çalışıyor Olması

İşe iade davası açılabilmesi için işyerinde en az 30 işçinin çalışıyor olması gerekir. Bu sayı, tam süreli, kısmi süreli, belirli ya da belirsiz süreli tüm çalışanları kapsar. Yani işverenin toplam işçi sayısı 30’un altında ise, işten çıkarılan işçinin işe iade hakkı bulunmaz.

Sıkça sorulan sorular arasında şunlar yer alır:

• “Stajyerler bu sayıya dâhil mi?” → Hayır, stajyerler işçi statüsünde olmadığı için sayıya katılmaz.
   
• “Alt işveren işçileri de hesaba katılır mı?” → Evet, aynı işyerinde birlikte çalışılıyorsa toplam işçi sayısına dâhil edilir.
   

Bu kuralın amacı, küçük işletmelerde iş güvencesi hükümlerinin daha esnek uygulanması, büyük işletmelerde ise işçi haklarının daha güçlü korunmasıdır.

En Az 6 Aylık Kıdem Şartı

İşe iade davası açabilmek için işçinin işyerinde en az 6 aylık kıdemi bulunmalıdır. Bu süre hesaplanırken hafta tatilleri, resmî tatiller ve bayram günleri de dikkate alınır. Ancak bazı istisnalar vardır: sendikal sebeple işten çıkarılan işçiler ve yeraltı işlerinde çalışanlar için bu kıdem şartı aranmaz.

Sıkça sorulan sorular arasında şunlar bulunur:

• “Deneme sürem devam ederken işten çıkarıldım, işe iade davası açabilir miyim?” → Deneme süresi de kıdem hesabına dâhil edildiğinden, toplamda 6 ayı dolduran işçiler bu davayı açabilir.
   
• “5 ay çalıştım ama sendikal nedenle çıkarıldım, dava açabilir miyim?” → Evet, sendikal sebeple işten çıkarılanlar için 6 ay şartı aranmaz.
   

Bu düzenleme, işyerinde belirli bir istikrar sağlayan çalışanların iş güvencesinden yararlanmasını amaçlar.

İşveren Vekilleri ve Üst Düzey Yöneticiler İşe İade Davası Açabilir mi?

İşe iade davası hakkı her çalışana tanınmış değildir. İşveren vekilleri ve üst düzey yöneticiler (örneğin genel müdür, fabrika müdürü, genel müdür yardımcıları) bu davayı açma hakkına sahip değildir. Çünkü kanun, işyerinin tamamını yönetme ve işçileri işe alma/çıkarma yetkisine sahip kişilerin iş güvencesi kapsamında değerlendirilemeyeceğini açıkça belirtmiştir.

Sıkça sorulan sorulardan biri şudur:
 “Müdürüm ama işten çıkarıldım, işe iade davası açabilir miyim?” → Eğer işçileri işe alma ve çıkarma yetkiniz varsa, bu durumda işe iade hakkınız bulunmaz. Ancak yalnızca yönetimsel sorumluluk taşıyorsanız, yani işten çıkarma yetkiniz yoksa, koşulların sağlanması halinde işe iade davası açabilirsiniz.

Bu ayrım, işveren adına karar alma yetkisine sahip olanlarla sıradan yönetici pozisyonundaki çalışanların birbirinden ayrılmasını sağlamaktadır.

Kaynak

Bu sayfadaki bilgiler, genel hukuki bilgilendirme amacı taşımaktadır. Somut olayınıza ilişkin kesin bilgi ve yönlendirme için bir avukattan profesyonel destek almanız önemlidir. Ayrıntılı bilgi için Mustafa Kök Avukatlık Bürosu’nun ilgili sayfasını inceleyebilirsiniz: İşe İade Davası

Kaynak: Haber Merkezi